Nul-emissiezones: van een mooi bord kun je (het) wel (w)eten.

Verkeersborden zijn niet alleen een directe manier om te communiceren over de geldende regels op de weg. Ze hebben ook een juridische waarde. Het plaatsen en de betekenis van verkeersborden is namelijk onderworpen aan bepaalde regels. Zo ook voor het verkeersbord van de nul-emissiezones. In deze blogpost ga ik kort in op wat deze zones precies inhouden en wat voor invloed de systematiek van de wet heeft op de keuzes die gemeenten hebben voor het aanwijzen van deze zones. 

Wat doen nul-emissiezones? 

Gemeenten mogen per 2025 nul-emissiezone invoeren (artikel 86e van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990, RVV 1990). Het instellen van nul-emissiezones komt voort uit het Klimaatakkoord, omdat ze kunnen leiden tot reductie van CO2 uitstoot en een bijdrage leveren aan schonere leefomgeving. Op het moment van schrijven hebben 14 gemeenten een nul-emissiezone ingesteld. Met een nul-emissiezone kan een gemeente vracht- en bedrijfsauto’s weren van een gebied binnen de gemeentelijke grenzen. Met andere woorden: alleen bedrijfs- en vrachtauto’s die geen uitlaatemissie van broeikasgassen, verontreinigende gassen en deeltjes veroorzaken, mogen het gebied inrijden. Overtreding van een nul-emissiezone wordt gehandhaafd middels de Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften. Naast een nul-emissiezone bestaat een milieuzone. Een milieuzone is gericht is op bussen, vrachtauto’s en bedrijfs- en personenauto met een dieselmotor en dit is anders dan een nul-emissiezone die zich richt op alle vracht- en bedrijfsauto’s die emissies uitstoten.  

Nul- emissiezones zijn in de eerste plaats te herkennen aan een verkeersbord…. 

Nul-emissiezones worden ingesteld met een verkeersbord en deze ziet er als volgt uit:  

Dit type verkeersbord staat niet op zichzelf. Het is één van de geslotenverklaringen opgenomen van hoofdstuk C van bijlage I van het RVV 1990. Een geslotenverklaring is een vorm van een verbod. Alle verboden, geboden en adviessnelheden moeten worden opgenomen in bijlage 1 van het RVV 1990. Dat is bepaald in het Besluit administratieve bepalingen inzake het wegverkeer (BABW). Andere verkeersborden dan waar het BABW naar verwijst in het RVV 1990 mogen niet geplaatst worden. Onder verkeersborden kunnen zogeheten onderborden worden geplaatst. Het BABW bepaalt wat voor informatie er op een onderbord geplaatst kan worden. Zo geldt voor verkeersborden die een gebod aanduiden, dat een onderbord de beperking van de werkingssfeer van het verkeersbord kan aangeven.  

…. en moeten op grond van een verkeersbesluit worden genomen 

Nul-emissiezones worden dus aangegeven met een daarvoor wettelijk voorgeschreven bord. En voor het plaatsen van dit wettelijk voorgeschreven bord is een verkeersbesluit vereist (artikel 15 van de Wegenverkeerswet 1994). Het BABW regelt een aantal inhoudelijke vereisten van verkeersbesluiten. In het verkeersbesluit moet de aard en de omvang van de maatregelen worden aangegeven. Verder vermeldt het in ieder geval de doelstelling of doelstellingen van de nul-emissiezone.  

Een ander verkeersbord voor de nul-emissiezone op komst 

Zo nu en dan kan een verkeersbord veranderen. Een verandering kan esthetisch of inhoudelijk van aard zijn, of een combinatie daarvan. Eind 2023 diende het vorige kabinet een wijziging van het verkeersbord van de nul-emissiezone in. Dit was nodig omdat het mogelijk moest zijn dat een nul-emissiezone voor een taxi kon gelden. Daarnaast bleken de borden en onderborden die gelden voor bedrijfs- en vrachtauto’s van een nul-emissiezone te conflicteren met een milieuzone voor bedrijfsauto’s met een dieselmotor als deze voor hetzelfde gebied ingesteld zouden worden. Hoe zit dit? Stel, een gemeente wil een milieuzone en nul-emissiezone in hetzelfde gebied, waarbij personenauto’s met dieselmotoren met een emissieklasse 5 en 6 wel toegestaan zijn in de milieuzone. In dit voorbeeld leidt dat tot de volgende borden die zichtbaar zijn voor een weggebruiker:  

In deze situatie is het toegestaan dat bedrijfsauto’s met dieselmotoren met een emissieklasse 5 en hoger volgens het linkerbord de zone inrijden, maar volgens het rechterbord niet. Dit betekent dus dat voor dat type bedrijfsauto’s de borden met elkaar conflicteren, wat onoverzichtelijk is voor de weggebruiker.  

Het wijzigingsvoorstel bevat daarom één verkeersbord voor zowel de nul-emissiezone en de milieuzone. Dit bord ziet er als volgt uit:  

 Aanvullend worden er verschillende onderborden voorgesteld die het vervolgens mogelijk maken om ofwel een milieuzone of nul-emissiezone in te stellen. Zo is het mogelijk om een milieuzone voor alleen dieselpersonenauto’s in te stellen.  

Het instellen van een overlappende milieuzone en nul-emissiezone is dan ook mogelijk door het plaatsen van meerdere onderborden. Deze voorgestelde systematiek is ook meer in lijn met de regels voor borden en onderborden uit het BABW en het RVV 1990, omdat de onderborden de reikwijdte van de geslotenverklaring aangeven, aldus de toelichting van het wijzigingsvoorstel. Het huidige onderbord toont juist welke voertuigen zijn toegestaan in de zone. Het verkeersbord is tot nu toe niet gewijzigd, omdat het voorstel tot wijziging van het RVV 1990 op 20 december 2023 controversieel werd verklaard.  

Wat nu? 

Nu een nieuw verkeersbord voor de nul-emissiezone (en milieuzones) nog niet is vastgesteld, zijn gemeenten beperkter in het bepalen van de omvang van de zones. Zo wilde het college van burgemeester en wethouders van Amsterdam in de eerste plaats een milieuzone voor bedrijfsauto’s een nul-emissiezone instellen voor hetzelfde gebied, namelijk het gebied binnen de A10 ring. Aangezien er nog geen nieuw verkeersbord is, moest de gemeente twee aparte gebieden aanwijzen. Eén als milieuzone en een kleiner gebied als nul-emissiezone.[1] Aangezien het huidige kabinet de instelling van de nul-emissiezone in eerste instantie wenste uit te stellen, verwacht ik niet dat een nieuw verkeersbord voor deze zone snel voorgesteld zal worden. Het ontwerp en de wetssystematiek van de verkeersborden zal gemeenten dus de komende tijd – op onbedoelde wijze - blijven beperken.

[1] Besluit van het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Amsterdam met regels over het invoeren van een nul-emissiezone voor bedrijfs- en vrachtauto´s per 1 januari 2025 (Definitief verkeersbesluit nul-emissiezone bedrijfs- en vrachtauto´s Amsterdam 2025)