Inzicht in het wetgevingsproces
Wie de wet wil kennen zoals die op een bepaald moment geldt, raadpleegt wetten.overheid.nl. Wetten wijzigen echter regelmatig. Waar krijg je inzicht in de stand van een wetsvoorstel tijdens het wetgevingsproces? Of, als een wet al in werking is getreden, in de veranderingen die zijn aangebracht tijdens de totstandkoming? Dit blog geeft acht tips over bronnen die inzicht geven in het wetgevingsproces.
1. Ambtelijke voorbereiding
Waar begint een wet? Het is verleidelijk om te zeggen bij het lege vel papier van de wetgevingsjurist maar de praktijk is anders. Aan wetgeving wordt immers pas begonnen als de noodzaak daarvoor voldoende is komen vast te staan. De erkenning of vaststelling van die noodzaak kan blijken uit allerlei stukken, zoals brieven aan de Eerste of Tweede Kamer, moties, het regeerakkoord of andere documenten. Wie wil weten aan welke wetsvoorstellen (en amvb’s) ambtelijk wordt gewerkt, kan de wetgevingskalender raadplegen.
2. Besluitvorming ministerraad
Na de ambtelijke voorbereiding vindt over regeringsvoorstellen besluitvorming plaats in de ministerraad. De agenda en de besluiten van de ministerraad worden hier openbaar gemaakt. De besluitvorming van de ministerraad over wetsvoorstellen en amvb’s wordt voorbereid door onderraden waarin een deel van de ministers aanwezig zijn. De besluitvorming van de onderraden wordt weer voorbereid door ambtelijke voorportalen. De onderraden en bijbehorende voorportalen kun je hier vinden.
3. Afdeling advisering van de Raad van State
Als de ministerraad heeft ingestemd met een wetsvoorstel, wordt dat wetsvoorstel via het kabinet van de koning aanhangig gemaakt voor advies bij de Afdeling advisering van de Raad van State. Alle aanhangige wetsvoorstellen, amvb’s en vastgestelde adviezen zijn te raadplegen op de site van de Raad van State.
4. Oorspronkelijk wetsvoorstel; nader rapport en veranderingen
Na advies van de Afdeling advisering van de Raad van State wordt door de verantwoordelijke minister een nader rapport opgesteld, wat samen met het eventueel aangepaste wetsvoorstel en de nota van toelichting wordt ingediend bij de Tweede Kamer. Het advies van de Raad van State wordt met het nader rapport én het wetsvoorstel zoals het oorspronkelijk aan de Afdeling advisering van de Raad van State is voorgelegd, ook gepubliceerd in de Staatscourant. Dat is eveneens het geval als een wetsvoorstel niet wordt ingediend. Staatscouranten van voor 1995 zijn (helaas vooralsnog alleen tot en met 1950) toegankelijk via het door de Koninklijke Bibliotheek beheerde Delpher (kranten).
5. Indienen wetsvoorstel Tweede Kamer
Eenmaal ingediend bij de Tweede Kamer krijgt elk wetsvoorstel een kamerstuknummer. De koninklijke boodschap waarmee het wetsvoorstel wordt ingediend, krijgt een volgnummer 1. Het wetsvoorstel volgnummer 2, de memorie van toelichting volgnummer 3 en het advies van de Afdeling advisering van de Raad van State en het nader rapport volgnummer 4. Tijdens de behandeling in de Tweede Kamer kan het wetsvoorstel op twee manieren worden gewijzigd. De regering kan wijzigingen doorvoeren door middel van een nota van wijziging. Deze wijzigingen maken onmiddellijk deel uit van het wetsvoorstel. Wie wil weten hoe dat aangepaste wetsvoorstel luidt, kan op de site van de Tweede Kamer zoeken naar de door de Griffie gemaakte “bijgewerkte tekst” van een wetsvoorstel. Dat is een word-document waarin als service voor de leden van de Tweede Kamer een doorlopende tekst wordt gemaakt van het wetsvoorstel zoals het is ingediend, inclusief de nota’s van wijziging. Zie bijvoorbeeld de Wet publiekrechtelijke omvorming ProRail, waarvan de bijgewerkte tekst hier beschikbaar is.
6. Stemming Tweede Kamer
De andere manier van wijzigen van een wetsvoorstel is door amendementen van de Tweede Kamer. Anders dan een nota van wijziging maakt een amendement pas onderdeel uit van het wetsvoorstel als over het amendement is gestemd en het is aangenomen. Deze stemming vindt gelijktijdig plaats met de stemming over het wetsvoorstel zelf. Een handig overzicht van de stemmingen in de Tweede Kamer is te vinden op de site van de Eerste Kamer. De Griffie van de Eerst Kamer maakt dat stemmingsoverzicht van amendementen en moties. Het stemmingsoverzicht staat in het overzicht van stukken bij de pagina over wetsvoorstellen op de site van de Eerste Kamer. Zie bijvoorbeeld de Wet toekomst pensioenen waar het stemmingsoverzicht hier beschikbaar is.
7. Behandeling Eerste Kamer
Als een wetsvoorstel is aangenomen door de Tweede Kamer staat de tekst van het mogelijk geamendeerde of door de regering gewijzigde wetsvoorstel vast. Het Eerste Kamerstuk “gewijzigd voorstel van wet” is zoals de wet zal luiden als het ook door de Eerste Kamer wordt aangenomen. Zie bijvoorbeeld de Wet toekomst pensioenen.
In uitzonderlijke situaties kan sprake zijn van een novelle. Een novelle is een wetsvoorstel dat dient ter verbetering of aanvulling van een wetsvoorstel dat bij de Eerste Kamer aanhangig is of al is aangenomen, maar nog niet van kracht is geworden. De Eerste Kamer stelt de plenaire behandeling dan uit of schorst deze tot de novelle door de Tweede Kamer is aanvaard. Voor novellen geldt wat voor alle wetsvoorstellen geldt, maar opnieuw is de site van de Eerste Kamer met de aantekeningen van de griffie van belang, omdat daarop een overzicht van novellen wordt bijgehouden. Een voorbeeld is de novelle voor de Wet digitale overheid.
8. Bekrachtiging, ondertekening, bekendmaking en inwerkingtreding
Als een wetsvoorstel door de Eerste Kamer is aangenomen, volgt bekrachtiging door de Koning, contraseign door de verantwoordelijke minister en bekendmaking van het tot wet verheven voorstel in het Staatsblad. Staatsbladen van voor 1995 zijn beschikbaar via Delpher (tijdschriften). Een voorbeeld van een recente publicatie in het Staatsblad: de Wet herinvoering basisbeurs hoger onderwijs. Ook koninklijke besluiten tot inwerkingtreding worden in het Staatsblad bekendgemaakt.
En bij of kort na inwerkingtreding verschijnt een wet, als onderdeel van de geldende wetgeving, op https://wetten.overheid.nl.